A REAL ACADEMIA GALEGA DEDÍCALLE O DÍA DAS LETRAS A XELA ARIAS CASTAÑO, UNHA DAS VOCES
MÁIS DESTACADAS DA POESÍA GALEGA CONTEMPORÁNEA. FIXO TAMÉN UN IMPORTANTE LABOR COMO
EDITORA E TRADUTORA XA QUE VERTEU AO GALEGO MOITOS CLÁSICOS DA LITERATURA UNIVERSAL
XELA ARIAS NACEU O 4 DE MARZO DE 1962, E FOI INSCRITA NO REXISTRO CIVIL DE SARRIA (LUGO).
ERA A PRIMOXÉNITA DE AMPARO E VALENTÍN. PUXÉRONLLE O NOME DE MARÍA DE LOS ÁNGELES,
POIS DAQUELA NON SE PERMITÍAN OS NOMES EN GALEGO, PERO TODOS LLE CHAMABAN XELA
A ETAPA DO PARVULARIO E 1º DE PRIMARIA PASOUNA XELA NO COLEXIO FINGOI DE LUGO, UN CENTRO DE ENSINO PRIVADO DO QUE FORA DIRECTOR RICARDO CARVALHO CALERO E CARACTERIZADO POLAS INNOVACIÓNS PEDAGÓXICAS.
EN 1969, SEU PAI, QUE ERA MESTRE, FOI TRASLADADO A VIGO. NESTA CIDADE XELA REMATARÁ OS
ESTUDOS DE PRIMARIA NO COLEXIO DE SÁRDOMA-MOLEDO E OS DE BACHARELATO NO INSTITUTO
CASTELAO.
EN 1973, CON 11 ANOS, GAÑOU O PRIMEIRO PREMIO DE CONTOS INFANTÍS DAASOCIACIÓN CULTURAL CORUÑESA O FACHO. O CONTO TITULÁBASE «A FRAGA DOS PAXAROS VOADORES E A FRAGA
LEOPARDICIA»
AO REMATAR O BACHARELATO, COMO SE EXPRESABA MOI BEN EN GALEGO, COMEZOU A TRABALLAR
EN EDICIÓNS XERAIS. NESTA EDITORIAL TRABALLOU NA SECCIÓN DE CREACIÓN E INVESTIGACIÓN.
ADEMAIS FOI CORRECTORA DE ESTILO E EDITORA DE VARIAS COLECCIÓNS.
EN 1986 XERAIS PUBLICOU O CONTO O GATO GAIADO E A ANDORIÑA SEÑÁ: UNHA HISTORIA DE
AMOR, DO PORTUGUÉS JORGE AMADO, TRADUCIDO POR XELA ARIAS AO GALEGO.
EN 1986 EDITORIAL JUVENTUD DE BARCELONA PUBLICA O LIBRO CONTOS AO TELÉFONO, DO ITALIANO GIANNI RODARI, QUE FOI TRADUCIDO POR XELA EN COLABORACIÓN CO SEU PAI, VALENTÍN
ARIAS.
FOI SEMPRE MOI ACTIVA NA DEFENSA DAS CAUSAS POPULARES. PARTICIPOU EN ACTOS CONTRA
A ENTRADA DE ESPAÑA NA OTAN, MANIFESTOUSE CONTRA A MAREA NEGRA DO PRESTIGE, CONTRA
A GUERRA DE IRAQ, A FAVOR DA NORMALIZACIÓN DO IDIOMA GALEGO E DAS CAUSAS FEMINISTAS.
EN 1989 EDICIÓNS XERAIS, NA SÚA COLECCIÓN XABARÍN, PUBLICA O CONTO AS BRUXAS, DO BRITÁNICO ROHALD DAHL, TRADUCIDO AO GALEGO POR XELA E LIDIA IGLESIAS IZQUIERDO.
EN 1990 XUNTANZA EDITORIAL DA CORUÑA PUBLICA O ENXEÑOSO FIDALGO DON QUIXOTE DA MANCHA, DE MIGUEL DE CERVANTES, TRADUCIDO AO GALEGO, XUNTO CON OUTROS, POR XELA
NO CURSO 91-92 COMEZA OS ESTUDOS DE FILOLOXÍA HISPÁNICA NA UNIVERSIDADE DE VIGO, O
QUE LLE PERMITIRÁ, ANOS DESPOIS, EXERCER COMO PROFESORA EN DIFERENTES INSTITUTOS.
O SEU PRIMEIRO DESTINO SERÁ NO IES TERRA DE XALLAS, EN SANTA COMBA (A CORUÑA).
EN OUTUBRO DE 1994 NACE DARÍO, QUE SERÁ O ÚNICO FILLO DE XELA E DO FOTÓGRAFO XULIO XIL
RODRÍGUEZ CO QUE CASARA EN XULLO DE 1992.
A DARÍO DEDICARALLE O SEU LIBRO DE POEMAS DARÍO A DIARIO.
O 20 DE XANEIRO DE 1995 CONSEGUE, POR DECISIÓN DO XULGADO DE 1º INSTANCIA DE SARRIA, O
CAMBIO OFICIAL DO SEU NOME EN GALEGO, Mª DOS ANXOS, POLO QUE REALMENTE ERA COÑECIDA,
XELA. REMATOU ASÍ UNHA LOITA XUDICIAL DE DEZ ANOS POR RECUPERAR O SEU NOME
DARÍO A DIARIO PUBLICOUSE NO ANO 1996 EN EDICIÓNS XERAIS, CON VERSOS DEDICADOS AO SEU
FILLO DARÍO. ERA O TERCEIRO LIBRO DAAUTORA. NA FOTO DA PORTADA, REALIZADA POR XULIO XIL,
PAI DO NENO, APARECE O PROPIO DARÍO NO MOMENTO DE NACER
EN 1999 COMEZA A TRABALLAR COMO PROFESORA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA NO IES TERRA DE XALLAS, EN SANTA COMBA, A CORUÑA. NOS ANOS POSTERIORES PERCORRERÁ OUTROS
CENTROS E REMATARÁ A SÚA CARREIRA PROFESIONAL NO IES ÁLVARO CUNQUEIRO DE VIGO.
XELA FALECEU EN VIGO O 1 DE NOVEMBRO DE 2003, AOS 42 ANOS, DESPOIS DUNHA VIDA INTENSA
DEDICADA Á POESÍA, Á TRADUCIÓN, A GALICIA, AO SEU IDIOMA E Á SÚA CULTURA
